viernes, 15 de enero de 2010

Lección 18: Subiendo de dificultad

Kaixo! Zelan! Ya sabes que comienzo siempre con el repaso de la lección anterior; pero no es mucho, ya que analizamos una lectura, además de ver la segunda parte de las bebidas alcohólicas del País Vasco y la Danborrada.

Otro uso importante del verbo izan
Como vimos en las lecciones 2 y 7, el verbo izan es un verbo que significa "ser, tener". Pues ese no es el único uso que tiene este verbo. También nos sirve como auxiliar de los demás verbos. No sé si has estudiado francés o italiano (passé composé y passato prossimo). La estructura es la misma. Aquí diferenciamos entre verbos transitivos e intrasitivos:

Un poco de gramática
Los verbos intransitivos son los que la acción no recae sobre nadie y los verbos transitivos son aquellos en donde la acción recae sobre un objeto:

Ejemplo de oración con verbo intransitivo: María va a la escuela.

Con verbo transitivo: María lava los platos.

Ya visto este paréntesis gramatical, ahora vamos al quid de la situación. Vamos a ver el tiempo más simple de todos aquí en euskera: el antepresente. En otros sería el presente, pero para esto necesitamos el aditz izena (nombre verbal) que lo veremos mucho más adelante.

En verbos intransitivos se usa como auxiliar la forma naiz, y en transitivos, la forma dut. Ejemplo:
ikusi dut: he visto
erosi du: ha comprado
etorri dira: han venido
ibili naiz: he andado.

Normalmente, hay que aprenderlos, pero si pensaste que cada verbo tiene un auxiliar determinado, estás muy equivocado. Hay verbos que dependiendo del auxiliar, cambia su significado. Ejemplo:

izan naiz: he sido, pero izan dut: he tenido
sartu naiz: he entrado, pero sartu dut: he metido
atera naiz: he salido, pero atera dut: he sacado

Por último recordamos la lección 10 de qué pasa cuando negamos los verbos balio izan, behar izan y nahi izan. Pasa algo parecido con estas construcciones. Se invierte el orden de la perífrasis verbal.

Ibili naiz ------> Ez naiz ibili

La cosa que queremos negar se pone entre ambos componentes. Ejemplo:
-Etorri al da aitona?
-Ez, ez da etorri aitona; etxean gelditu da.

-Etorri al da aitona?
-Ez, ez da aitona etorri; amona etorri da.

Traducción:
-¿Ha venido el abuelo?
-No, no ha venido el abuelo; se ha quedado en casa.

-¿Ha venido el abuelo?
-No, no ha venido el abuelo; la abuela ha venido.

¿Notaste la diferencia? En una niegas que ha venido; en la otra, lo que niegas es el abuelo.
Esta lección abarcará otras sesiones porque habrán muchas series de ejercicios para que asimiles lo aprendido.

Gizon orratza (Hombre aguja)

Por lo pronto, aquí está una imagen que te servirá para las próximas dos sesiones. Aquí te pongo la traducción:
1.- Kepa por la mañana ha trabajado.
2.- Al mediodía ha comprado algunos alimentos
3.- y ha preparado la comida.
4.- Mientras, ha escuchado la radio.
5.- No ha comido demasiado.
6.- Por la tarde ha continuado trabajando.
7.- Luego ha salido fuera (así dicen los vascos, por más pleonasmo que parezca)
8.- y ha dado una vuelta.
9.- En un bar ha pedido una bebida.
10.- Ha visto a un amigo
11.- y se ha puesto (sentado) junto a él.
12.- Han comenzado a hablar
13.- y han estado hasta tarde.
14.- Por la noche se ha ido a casa.
15.- Se ha metido en la cama
16.- y se ha quedado dormido.


He aquí la primera parte de la lectura:

Kepa Basterretxea ondarrutarra da baina Bilbon bizi da aspalditik. Berrogei urte ditu eta idazlea da. Liburu batzuk idatzi ditu. Liburu guztiak nobelak izan dira. Orain beste nobela bat idazten ari da eta, horregatik, lan handia du. Kepa bakarrik bizi da bere etxean.

Gaur ere goiz osoa pasa du lanean, idatzi eta idatzi gelditu gabe, hamabiak arte. Eguerdian lana utzi du eta kalera atera da.

Kalean egunkaria erosi du eta gero denda batean sartu da. Dendan emakume bat dago.
-Egunon. Zer nahi duzu? -galdetu dio emakumeak.
-Janari batzuk behar ditut -esan dio Kepak-. Lehenengo, ogia eta esnea, mesedez.
-Nolako ogia nahi duzu, handia ala txikia? -galdetu dio andreak.
-Txikia -erantzun dio Kepak.
-Eta esnea nola nahi duzu, poltsan, kaxan ala botilan?
-Botilan nahi dut.

Emakumeak ogia eta esnea hartu eta poltsa batean sartu ditu. Gero Kepari eman dio poltsa.
Kepak haragia ikusi du eta honela galdetu du:
-Nolakoa da haragi hori?
-Ona, oso ona -erantzun dio emakumeak.
-Orduan, jarri txuleta bat.

Emakumeak txuleta eder bat hartu du eta paper batean bildu du, gero beste poltsa batean sartu du.
-Patatak ere behar ditut. Kilo bat, mesedez -esan du Kepak.
-Beste zerbait nahi duzu? Gazta? Fruta pixka bat? -galdetu dio emakumeak.
-Ez, mila esker. Nahikoa dut -erantzun dio Kepak-. Zenbat da dena?

Emakumeak paper bat hartu eta kontua egin du.
-Lau euro -esan dio Kepari.
Kepak bi poltsak hartu ditu eta etxera joan da.

Vocabulario de la lectura:
aspalditik: desde hace tiempo
idazle: escritor
idatzi: escribir
guzti: todo
idazten ari da: está escribiendo
horregatik: por eso
bakarrik: solo
oso: todo, entero
pasa: pasar
gelditu gabe: sin parar
utzi: dejar
lehenengo: primero
esne: leche
mesedez: por favor
ala: o
botila: botella
haragi: carne
beste zerbait: alguna otra cosa
dena: todo
kontu: cuenta
bildu: envolver, recoger

Preguntas
1.- Non bizi da Kepa?
2.- Noiztik bizi da Bilbon?
3.- Zenbat urte ditu?
4.- Zer da Kepa?
5.- Zer idatzi du Kepak?
6.- Zer izan dira liburu guztiak?
7.- Orain, zer ari da idazten?
8.- Nolako lana du Kepak?
9.- Jende asko bizi da bere etxean?
10.- Zenbat denbora pasa du lanean?
11.- Noiz arte egin du lana?
12.- Noiz utzi du lana?
13.- Nora atera da eguerdian?
14.- Zer erosi du kalean?
15.- Nor dago dendan?
16.- Zer behar du Kepak?
17.- Zer erosi du lehenengo?
18.- Nolako ogia erosi du?
19.- Esnea, kaxan erosi du?
20.- Andreak non sartu ditu ogia eta esnea?
21.- Nori eman dio poltsa?
22.- Haragia, txarra al da?
23.- Andreak non bildu du txuleta?
24.- Gaztarik nahi al du Kepak?
25.- Andreak non egin du kontua?
26.- Zenbat poltsa bete ditu Kepak?

Video de la semana
Te dejo una canción de uno de los grupos más importantes de rock y ska vasco: Kortatu. Esta es una de sus canciones más importantes: Sarri Sarri. Esta canción surgió a raíz de que se escapó un preso llamado Sarrigoitia. Kortatu lo celebró de esta manera:

Solución de los ejercicios de la lección 16
1.-
1.- Poltsa horretan __________ d(it)ut.
2.- Eskuetan, hamar behatz ditut.
3.- Etxean, ## liburu ditut.
4.- Mexikon bizi zara.
5.- Ez, ez naiz Santanderren bizi.
6.- Autoa, ______(e)n dugu.
7.- Etxean, _________ behar d(it)ugu.
8.- Mexikon bizi gara.
9.- Ez, ez gara Baionan bizi.

2.-
1.- Haurra kalean dago.
2.- Gurasoak etxean dira.
3.- Jendea plazetan dago.
4.- Egunkaria mahaian dago.
5.- Harri bat dut zapatan.
6.- Karteran berrogeita hamar euro duzu.
7.- Neska honek ahoan paper bat.
8.- Mutil horiek herrian lagunak dituzte.
9.- Emakume hark bi alaba ditu eskola honetan.
10.- Guk autoa dugu kale horretan.
11.- Zuek anaia bat duzue Lekeition.
12.- Etxe horietan argi gutxi dago.
13.- Gure gurasoek baserria dute Ormaiztegin.
14.- Plaza hauetan jende asko dabil.
15.- Hemen liburu bat dut baina etxean gehiago dut.
16.- Zuk gauza gehiegi dituzu buruan.
17.- Estankoetan tabako dute.
18.- Bide luze haietan ez dago iturririk.
19.- Nire auzoan ez dago argirik.
20.- Herri hauetan ez dago udaletxerik.
21.- Aldizkari honetan ez dago irudirik.

3.-
1.- -Zu Elizondon bizi zara?
-Ez, ez naiz Elizondon bizi, Irunen bizi naiz.
2.- Alberto Sullivan kalean bizi da.
3.- Etxean mahai handi bat behar dugu.
4.- Gu ez gara auzo honetan bizi, hartan baizik.
5.- Esku honetan egunkaria dut eta bestean betaurrekoak ditut.

4.-
1.- -Zer nahi duzu?
-Ez dut ezer nahi.
2.- -Zer behar duzu?
-Ez dut ezer behar.
3.- -Zer du haurrak?
-Haurrak ez du ezer.
4.- -Zenbat balio du hark?
-Hark ez du ezer balio.
5.- Zu ez zara inor.
6.- Hori ez da ezer.
7.- Auzo honetan ez da inor bizi.
8.- -Zer nahi duzu aitonak?
-Ezer ez.
9.- -Nor dago etxean?
-Inor ez.
10.- -Nork du zigarro bat?
-Inork ez.
11.- -Non dago autoa?
-Inon ez.
12.- -Zenbat balio du liburu honek?
-Ezer ez.

En la siguiente lección:
veremos la segunda parte de la lectura

Agur eta bihar arte!

No hay comentarios:

Publicar un comentario